Odżywianie i postępowanie rehabilitacyjne pacjentów z COVID-19
Obecnie nasza walka z chorobą koronawirusową 2019 – (COVID-19) weszła w nową fazę. Zauważono, że wielu pacjentów z COVID-19, zwłaszcza tych z ciężkimi objawami, nadal nie są w stanie samodzielnie zadbać o siebie i powrócić do normalnego funkcjonowania i pracy.
W 2016 roku WHO zaproponowała, aby oprócz dwóch wskaźników klinicznych wyleczenia i zgonu, dodano trzeci ważny wskaźnik działania klinicznego. Wszystkim chorobom, których nie ma możliwości całkowicie wyleczyć, towarzyszą dysfunkcje. Poprawa funkcjonalna jest kluczową oznaką skuteczności medycznej i kluczową oznaką dobrostanu.
W Polsce rusza program rehabilitacji pocovidowej. Skorzystać z niego będą mogli wszyscy z problemami wydolności zarówno fizycznej, jak i oddechowej. Prowadzona będzie w domu, ambulatoryjnie, w oddziałach rehabilitacji, zakładach rehabilitacji leczniczej i uzdrowiskach – poinformowało w piątek 2 kwietnia Ministerstwo Zdrowia.
W Polsce mamy już ponad 2 mln osób, które przechorowały COVID-19. Niestety, często po wygraniu z chorobą, zmagają się oni z wieloma dolegliwościami ograniczającymi w znaczący sposób aktywność w życiu społecznym i zawodowym. Nie możemy pozwolić na wykluczenie dużej grupy ozdrowieńców z normalnego funkcjonowania. Musimy pomóc im powrócić do pełni zdrowia” – podkreślił minister zdrowia.
Rehabilitacja to dyscyplina, która ma na celu poprawę funkcji i jest jedną z kotwic. Cały system profilaktyki, leczenia i rehabilitacji został uruchomiony w Chinach. Kluczowe kwestie to jak wprowadzić rehabilitację w pełną grę w leczeniu Covid-19 i wyciągnąć udane zakończenie tej bezprecedensowej bitwy, na którą warto zwrócić uwagę. Dysfunkcje związane z COVID-19, obserwacje kliniczne i badania patologiczne wykazały, że COVID-19 charakteryzuje się uszkodzeniem płuc , ale także serca, wątroby, nerek, trawienia, funkcji motorycznych i ruchliwości, mózgu i nerwów oraz innych narządów i układów. Nawet w przypadku gdy pacjenci byli „wyleczeni” i wypisywani ze szpitala, nadal występują pewne dysfunkcje. Badania sugerują, że wątroba, nerki, mózg, układ nerwowy i odpornościowy u wielu pacjentów mają agregację wirusa i uszkodzenie tkanek, a także odpowiednią dysfunkcję. Wynik tych dysfunkcji narządów pozostaje do zbadania. Zależy nam jako placówce opieki zdrowotnej na szerokim dostępie również ozdrowieńców do świadczeń szeroko rozumianej rehabilitacji pocovidowej.
Najczęstsze objawy i dysfunkcji: funkcje motoryczne, osłabienie i zmniejszona wydolność fizyczna. Ponieważ większość pacjentów z COVID-19 to osoby w średnim i starszym wieku, wielu pacjentów ma choroby współistniejące m.in. serca, mózgu, wątroby i nerek, które nasilają dysfunkcje wypisywanych pacjentów.
Zaburzenia psychiczne
Większość pacjentów ma różny stopień lęku i depresji w stanie ostrym i regeneracji.
Zaburzenia odżywiania u pacjentów z COVID-19
Analiza wykazała, że istnieje sześć kluczowych zjawisk, które nasiliły się w społeczeństwie w związku z pandemią. Są to (w kolejności częstości występowania): bezrefleksyjne jedzenie i podjadanie; zwiększone spożycie pokarmów; uogólniony spadek apetytu; zajadanie stresu; zmniejszenie spożycia pokarmów oraz ponowne pojawienie się (lub wyraźne nasilenie) objawów zaburzeń odżywiania, u osób cierpiących już wcześniej z ich powodu. Wielu pacjentów z COVID-19 mają różny stopień zaburzenia odżywiania. Istnieje naukowy entuzjazm, że żywieniem można wpływać na układ odpornościowy i zapobiegać chorobom. Dieta i poszczególne składniki odżywcze mogą wpływać na ogólnoustrojowe markery funkcji odpornościowej i stan zapalny. Złożoność interakcji między żywieniem a układem immunologicznym jest ogromna. Indywidualne ogólny stan odżywienia i schemat spożycia pokarmu (składający się z pożywienia, składników odżywczych pokarmu i nie odżywcze związki bioaktywne) wpływają na funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka.
Działanie składników pokarmowych na odporność
Zależy od ilości i częstości ich przyjmowania.
Omega-3 i Omega-6
Zdecydowany wpływ na układ immunologiczny mają wielonienasycone kwasy z rodziny omega-3 i omega-6.
Kwasy omega-3 poprawiają pracę mózgu, serca, zapobiegają powstawaniu zakrzepów i zatorów, przeciwdziałają procesom zapalnym w tętnicach, zmniejszając tempo rozwoju miażdżycy. Zwiększają odporność organizmu, chronią przed zaburzeniami emocjonalnymi i chorobami nowotworowymi.
Najlepsze źródła kwasów omega-3: tłuste ryby morskie pochodzące z zimnych wód taki jak: halibut, łosoś, śledź, dorsz, makrela, sardynki oraz owoce morza (kwasy DHA i EPA). Kwasy omega-3 są także w oleju lnianym i orzechach włoskich (kwas alfa-linolenowy).
Kwasy omega-6 obniżają poziom cholesterolu całkowitego i złego LDLSą budulcem komórek, biorą udział w produkcji wielu hormonów, w tym neuroprzekaźników (połączenia między komórkami nerwowymi mózgu), usprawniając pracę centralnego układu nerwowego. Kontrolują ciśnienie krwi, pracę nerek, serca, układu trawiennego. Wspomagają leczenie zaburzeń hormonalnych, cukrzycy typu 2, chorób skóry.Najlepsze źródła kwasów omega-6: olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, pestki dyni, słonecznika, sezamu, migdały, a także orzechy ziemne i awokado.Podkreśla się w badaniach naukowych również konieczność przyjmowania witamin A, E, D, a także składników mineralnych, takich jak: selenu, cynku, żelaza niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego.
Błonnik
Dieta bogata w błonnik sprzyja różnorodności drobnoustrojów i produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i zapobiega fermentacji mniej korzystnychsubstratów, takich jak białka i aminokwasy, co prowadzi do zmniejszonego ryzyka raka jelita grubego i choroby Crohna. Wykazano, że długotrwała dieta bogata w błonnik pokarmowy poprawia czynność płuc i zmniejsza ryzyko POChP. W praktyce można to osiągnąć przez wysokie spożycie:• warzyw i owoców• produktów pełnoziarnistych• roślin strączkowych• orzechówPrzewód pokarmowy jest złożonym systemem, który wymaga ciągłej bariery i mechanizmów regulacyjnych, aby zachować symbiontyczne interakcje gospodarz-drobnoustrój, homeostazę tkankową i immunologiczną oraz ogólną fizjologię człowieka.Badania wykazały, że suplementacja witaminami A lub D, błonnikiem łagodzi stan zapalny jelit.Wpływ diety badano w wielu badaniach epidemiologicznych i obserwacyjnych. Zwiększone spożycie mięsa i tłuszczów zwierzęcych (tj. SFA i omega-6 FA) oraz mniejsze spożycie warzyw i owoców są związane ze zmianami w mikrobiomie jelitowym, zapaleniem błony śluzowej i zwiększonym ryzykiem rozwoju nieswoistego zapalenia jelit.
Probiotykoterapia
Modulacja odporności przez mikroflorę jelitową otwiera możliwość wpływania na nie probiotykami i prebiotykami. Poszczególne szczepy drobnoustrojów probiotycznych posiadają różne właściwości stymulacji systemu odpornościowego i mogą silnie pobudzać odpowiedź immunologiczną, dlatego też wskazane jest indywidualny dobór preparatów wieloszczepowych. Ministerstwo Zdrowia wymieniło, że w zakres rehabilitacji pocovidowej wejdą np. edukacja zdrowotna i promocja zdrowia, w tym np. nauka prawidłowej techniki używania inhalatorów, eliminacja nałogów i innych czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych, prozdrowotna modyfikacja stylu życia, leczenie dietetyczne – według indywidualnych wskazań, wspomaganie rehabilitacyjne schorzeń współistniejących.
Interwencje żywieniowe mogą potencjalnie zapobiegać chorobom lub je poprawiać. Zapraszamy na konsultacje dietoterapeutyczne w CM Arnica Wyzdrowienie funkcjonalne i powrót do społeczeństwa to ostateczne wyniki medyczne
Źródła:
Jianan Li. Rehabilitation management of patients with COVID-19: lessons learned from the first experience in China. Eur J Phys Rehabil Med. 2020 Jun;56(3):335-338. doi: 10.23736/S1973-9087.20.06292-9. Epub 2020 Apr 24.
Carina Venter, Stefanie Eyerich, Tara Sarin 1 and Kevin C. Klatt Nutrition and the Immune System:A Complicated Tango. Nutrients. Published: 19 March 2020
Puls Medycyny
https://pulsmedycyny.pl/ministerstwo-zdrowia-rusza-rehabilitacja-pocovidowa-1112838
Puls Medycyny
https://pulsmedycyny.pl/pandemia-covid-19-zwiazana-z-nasileniem-zaburzen-odzywiania-i-niezdrowych-nawykow-zywieniowych-1114007
https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/kwasy-omega-3-6-9-dzialanie-i-zrodla-w-zywnosci-aa-xaee-HVyP-8R3i.html
Opracowanie:
mgr Lesya Sowińska
Dietoterapeuta CM ARNICA