Stres a jelita

 

Mikrobiota jelitowa

  • Zgromadzone dowody z badań przedklinicznych i klinicznych wskazują, że mikrobiota jelitowa i związane z nią mikrobiomy mogą wpływać na procesy patogenne, a tym samym na początek i postęp różnych chorób, w tym zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych.
  • Każdy organizm zawiera w jelitach unikatowe dla niego szczepy bakteryjne – można go porównać do odcisku palca.
  • Hipokrates, lekarz grecki, zwany ojcem medycyny, twierdził, że „śmierć czai się w jelitach”, a także że „niewłaściwe trawienie jest źródłem wszelkiego zła”.

Nasz superorganizm ludzki

Mikrobiotą jelitową (dawniej mikroflorą jelitową) nazywamy zespół mikroorganizmów, głownie bakterii, grzybów i archeonów, zamieszkujący jelita człowiek. Szacuje się, że masa mikrobioty jelitowej człowieka dorosłego wynosi 1,5-2 kg.

Szacunkowa gęstość komórek bakteryjnych w okrężnicy wynosi około 1013 do 1014 per mililitr, co czyni ją jednym z najgęściej zaludnionych siedlisk mikrobiologicznych na ziemi – 100 bilionów bakterii, 1000 gatunków, 7000 szczepów.

Mikrobiom jelitowy zawiera ponad 150 razy więcej genów niż te, które istnieją w ludzkim genomie. Jest to bogaty gatunkowo ekosystem, liczący nawet 1500 gatunków bakterii i archeonów, należących do 17 rodzin i 45 rodzajów.

Mikroflora jelitowa dziecka

  • Jelito płodu jest sterylne, początkowa kolonizacja bakteryjna po urodzeniu pochodzi z mikroflory matczynej.
  • Kolonizacja płodu poprzez mikroorganizmy rozpoczyna się już podczas ciąży, a także nabiera tempa przy porodzie, gdy płód przechodzi przez kanał rodny. Moment porodu jest fundamentalnym etapem kolonizacji układu pokarmowego noworodka. Fizjologicznie oraz mikrobiologicznie korzystny jest poród naturalny, podczas którego płód przechodzi przez kanał rodny zbierając mikrobiotę pochwy matki.
  • Matka koniecznie powinna dbać o swoją mikroflorę jelitową przygotowując się do ciąży, również w trakcie jej trwania.
  • Karmienie piersią sprzyja kolonizacji bifidobakterii, których ilość w jelitach dzieci karmionych sztucznymi mieszankami jest dziesięciokrotnie mniejsza w porównaniu z dziećmi karmionymi naturalnie.
  • Badania naukowe wnioskują o związku między cięciami cesarskimi, a zaburzeniami mikrobioty jelitowej, co prowadzi do wzrostu ryzyka wystąpienia atopii, alergii, astmy oskrzelowej, otyłości czy cukrzycy typu 1 u dzieci i nastolatków.
  • Skład mikroflory jelitowej dziecka zależy od takich kardynalnych czynników:

– sposobu porodu – poród siłami natury lub cięcie cesarskie;

– środowiska;

– sposobu odżywiania matki i dziecka.

  • Kolonizacja przewodu pokarmowego po porodzie ma wysokie znaczenie dla człowieka przez całe jego życie. Wadliwe odżywianie, stosowanie leków, a także zaburzenia emocjonalne (pierwszorzędne – brak kontaktu z matką) bardzo wpływają na skład mikroorganizmów w jelitach noworodka.

Czynniki środowiskowe a dysbioza jelit

  • Trzy główne czynniki środowiskowe (wpływają na początek i postęp schorzeń):

– dieta,

– aktywność fizyczna,

– stres.

  • Dysbioza jelit (rozregulowanie mikrobioty) jest powiązana z szeregiem chorób neurodegeneracyjnych, w tym: chorobą Alzheimera, Parkinsona,

Huntingtona i neuronów ruchowych, a także stwardnieniem rozsianym.

  • Bodźce wywołujące dysbiozę prowadzą do upośledzenia trawienia,

a także do przerostu bakterii patogennych. W konsekwencji dochodzi

do zaburzenia ekologii przewodu pokarmowego, które wpływa na cały

organizm ludzki.

Czynniki wywołujące dysbiozę jelitową:

  1. Leki: antybiotyki, NLPZ, glikokortykosteroidy, inhibitory pompy protonowej.
  2. Zabiegi chirurgiczne w znieczuleniu ogólnym.
  3. Chemioterapia, radioterapia.
  4. Dieta: bogatotłuszczowa, uboga w błonnik, zawierająca gluten. Konserwanty i barwniki.
  5. Czynniki behawioralne: stres fizyczny, psychiczny, brak ruchu,  przeciążenie, nieregularny tryb życia.
  1. Infekcje. Grzybice przewodu pokarmowego. Zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze.
  2. Czynniki genetyczne.
  3. Metale ciężkie, toksyny

           Żywienie odgrywa kardynalną rolę w utrzymaniu prawidłowej ekologii przewodu pokarmowego.

Oś jelita-mózg (GBA)

  • Dwukierunkowa komunikacja między centralnym i jelitowym
    układem nerwowym -> łączy emocjonalne i poznawcze ośrodki
    mózgu z obwodowymi funkcjami jelit
  • Oś jelita-mózg (GBA)
    Interakcja między mikrobiotą a GBA wydaje się być dwukierunkowa:
    -> od mikroflory jelitowej do mózgu
    -> od mózgu do mikroflory jelitowej
  • Obejmuję drogi neuronalne, endokrynne oraz immunologiczne.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • Nerw błędny odbiera sygnały z przewodu pokarmowego włóknami dośrodkowymi, a wysyła je za pośrednictwem włókien odśrodkowych oraz poprzez oś podwzgórze–przysadka–nadnercza.
  • Sygnały z mózgu do jelit są przesyłane przez włókna nerwowe współczulne i przywspółczulne oraz przez oś podwzgórze–przysadka–nadnercza. Kluczową rolę odgrywa tutaj nerw błędny i jego włókna parasympatyczne.
  • Szlaki neuronalne, endokrynne i immunologiczne pozostają pod wpływem jelitowej mikroflory. Granicą między ludzkim organizmem a światem zewnętrznym mikrobioty jest bariera jelitowa.
  • Bariera jelitowa reguluje absorpcję składników odżywczych, elektrolitów, wody ze światła jelita do krążenia oraz zapobiega przedostawaniu się tam mikroorganizmów i toksycznych substancji.

 NIESZCZELNA BARIERA KREW – MÓZG -> TRACIMY TOLERANCJĘ

Schorzenia z występowaniem dysbiozy jelitowej:

zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, zaparcia),

– zespół jelita nadwrażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome),

– nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD, ang. inflammatory bowel disease):

choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) i inne choroby autoimmunizacyjne,

– alergie i atopowe zapalenie skory (AZS),

– choroby cywilizacyjne i metaboliczne np. cukrzyca typu 2 i otyłość, stłuszczenie wątroby,

– nowotwory przewodu pokarmowego,

– zaburzenia psychiczne (np. depresja) i neurorozwojowe (zaburzenia ze spektrum autyzmu).

Flora bakteryjna

  • „Bariera jelita-mózg” i problem przesiąkliwego jelita (leaky gut syndrome) – dysfunkcja nabłonka jelit – ma znaczenie w patogenezie depresji (Maes i wsp.
  • 2008).
  • Istota zespołu to osłabienie tzw. ścisłych połączeń – tight junctions pomiędzy enterocytami, zaburzenia flory jelitowej i osłabienie enterocytów.
  • Bakteryjne lipopolisacharydy (LPS) mają swój udział w patogenezie zaburzeń emocji. Powstaje przewlekły stan zapalny układu nerwowego i tzw. zespół chorobowy (sickness behaviour).
  • Nasz sposób postrzegania świata zależy od jakości naszej flory
    jelitowej (mikrobiota) (Schmidt i wsp. 2015).
  • W zespole przewlekłego zmęczenia istotnie rośnie w surowicy
    stężenie IgM i IgA przeciwko LPS jelitowych bakterii G(-).
  • Objawy psychiczne związane z zespołem przesiąkliwego jelita to:
    uczucie zmęczenia, objawy z układu autonomicznego, zaburzenia
    żołądkowo-jelitowe, subiektywne poczucie infekcji.
  • Powstawaniu jelita przesiąkliwego sprzyja np. gliadyna, składnik
    glutenu, który sprzyja nadprodukcji zonuliny (jednego z białek
    tworzących ścisłe połączenie – tight junctions), co powoduje rozluźnienie połączeń pomiędzy enterocytami (Dr med. Marcin Jabłoński).

Wpływ stresu psychicznego na dysbiozę jelitową

Różnorodne typy stresu mają istotny wpływ na fizjologię jelit oraz mogą powodować ich zaburzenia czynnościowe oraz organiczne, np. zespół jelita nadwrażliwego, zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, zaparcia). Obciążenie psychiczne oddziałuje przede wszystkim na integralność błony śluzowej jelit, co może skutkować wzrostem jej przepuszczalności dla antygenów, bakterii i toksyn. Proces ten prowadzi do aktywacji mechanizmów zapalnych w śluzówce jelit, a translokacja bakterii jelitowych skutkuje wystąpieniem ogólnoustrojowego stanu zapalnego. Napięcie psychiczne wpływa również na motorykę przewodu pokarmowego

  • Wykazano wpływ czynników stresowych na patogenezę chorób przewodu pokarmowego.
  • Stres może wpływać na fizjologiczne funkcje układu trawiennego, takie jak: motorykę i przepuszczalność jelit, wydzielanie żołądkowe, przepływ krwi przez błonę śluzową, wrażliwość trzewną.
  • Objawy kliniczne stresu mogą się manifestować pod postacią: dolegliwości bólowych w obrębie jamy brzusznej, biegunki, dyspepsji, nudności.
  • Bakterie wytwarzają i/albo konsumują szeroką gamę neuroprzekaźników ->

SEROTONINA, KWAS GAMMA-AMINOMASŁOWY (GABA), DOPAMINA, NOREPINEFRYNA     

Stan zapalny a depresja

  • W ostatnich latach depresję oraz zaburzenia lękowe zaczęto postrzegać jako konsekwencje procesów zapalnych w organizmie ludzkim. Istotne związki między działaniem bakterii jelitowych a objawami depresyjnymi i lękowymi zaobserwowano na modelach zwierzęcych.
  • Konsekwencje zdrowotne i społeczne depresji oraz innych zaburzeń lękowych zmuszają badaczy do poszukiwania przyczyn tej jednostki chorobowej, pojawiają się nowe koncepcje patogenezy i leczenia

LECZENIE – METODA 5R (PROPAGOWANA PRZEZ INSTYTUT MEDYCYNY FUNKCJONALNEJ)

Remove –> usuń przyczynę: infekcje jelitowe wywołujące chorobę, alergeny -> rozszczelniające jelita i toksyny. Zredukuj stres!

Replace –> zastąp: uzupełnij enzymy trawienne, kwas solny, żółć

Reinoculate –> odbuduj florę jelitową ->odpowiednio dobrana probiotykoterapia (szczepy probiotyczne niefermentujące, najlepiej takie, które tworzą biofilm, m.in. lactobacillus rhamnosus), kiszonki, wprowadzane pomału do diety, w ciężkich przypadkach przeszczep mikrobioty (reinoculate).

Repair –> napraw: przede wszystkim, kosmki jelitowe i wątrobę

Rebalance –> przywróć równowagę: zmiana stylu życia, ruch, prawidłowe odżywiania się, stres, sen, światło niebieskie.

Niedobory a funkcjonowanie układu nerwowego?

  • BIAŁKO (odpowiednie dzienne spożycie to
    0,8 – 1 g na kilogram masy ciała).
  • KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA 3 – 6 – 9.
  • FOSFOLIPIDY W TYM FOSFATYDYLOCHOLINA.
  • WITAMINY: B1, B2, B6, B12.
  • MAGNEZ, MANGAN.
  • ŻELAZO.
  • KOENZYM Q10. (Mitochondria, diagnostyka uszkodzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii, dr Bodo Kukliński, Mito – Pharma).

Jak uchronić mózg przed neurodegeneracją?

Dieta dla neuronów

WYKLUCZYĆ:
CUKRY PROSTE,
NADMIAR SOLI,
TŁUSZCZE RAFINOWANE,
PRODUKTY ZBOŻOWE (PSZENICA!) ORAZ MLECZNE.

 

mgr Lesya Sowińska

Dietoterapeuta/Psychodietetyk/Naturoterapeuta  

 

 

 

 

Żródła

Gubert, C., Kong, G., Renoir, T., & Hannan, A. J. (2019). Exercise, diet and stress as modulators of gut microbiota: Implications for neurodegenerative diseases. Neurobiology of Disease, 104621. doi:10.1016/j.nbd.2019.104621 

Bremner, J. D., Moazzami, K., Wittbrodt, M. T., Nye, J. A., Lima, B. B., Gillespie, C. F., … Vaccarino, V. (2020). Diet, Stress and Mental Health. Nutrients, 12(8), 2428. doi:10.3390/nu12082428 

Igor Łoniewski i Wojciech Marlicz, 2019. MIKROBIOTA JELITOWA A WYSIŁEK FIZYCZNY. W: FRĄCZEK B., KRZYWAŃSKI J. i H. KRYSTOFIAK, red. Dietetyka sportowa. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ISBN 978-83-200-5664-8.

GAŁĘCKA M. i A. BASIŃSKA, 2020a. Mikrobiota a oś mózgowo-jelitowa – kompendium wiedzy. Mikrobiota jelitowa i praktyczne aspekty doboru preparatów probiotycznych – jakie, komu, kiedy? W: W.  CICHY, S. DRZYMAŁA-CZYŻ, A. KARGULEWICZ, M. GAŁĘCKA i A. BASIŃSKA, red.  Specjalistyczny program szkoleniowy dla dietetyków i lekarzy z zakresu dietetyki i probiotykoterapii. Poznań: UNIQSKILLS, Copyright by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 Magdalena Cubała- Kucharska, 2022. Mózg pod presją oś jelitowo-mózgowa z
perspektywy medyczne. FOODFORUM Nowe trendy w dietoterapii i edukacji żywieniowej pacjentów z zaburzeniami hormonalnymi i autoimunnologicznymi. Poznań.

Paweł Liśkiewicz, Justyna Pełka-Wysiecka, Michał Wroński, Agata Bąba-Kubiś, Jerzy Samochowiec, 2018. Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych — aktualny stan wiedzy
i dalsze perspektywy. Tom 15, nr 2, 70–76.  Via Medica ISSN 1732–9841

Jakub Drożak, Jadwiga Brył, 2005. Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2005; 59: 405-420

Monika Gackowska – Lisińska, 2022. Przywracanie neurorównowagi – jak skutecznie
wspierać zdolności poznawcze i sprawność umysłową poprzez dietę
i suplementację? FOODFORUM Nowe trendy w dietoterapii i edukacji żywieniowej pacjentów z zaburzeniami hormonalnymi i autoimunnologicznymi. Poznań.

Van Strien, T, 2018. Causes of Emotional Eating and Matched Treatment of Obesity. Current Diabetes Reports, 18(6). doi:10.1007/s11892-018-1000-x

Magdalena Rozmus, 2021. Zdrowie psychiczne a odżywianie – psychodietetyka. WSNS w Lublinie.

 

 

UA EN PL
Przejdź do zawartości