Zaburzenia odżywiania

Ponad dwadzieścia lat minęło od Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10) do Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych, wydanie piąte (DSM-5). W międzyczasie wiele danych badawczych dotyczących zaburzeń odżywiania zostały opublikowane. Kryteria DSM-5 poszerzyły diagnozy anoreksji i bulimii, wprowadziły nową kategorię zespołu napadowego objadania się oraz obejmowały kilka zaburzeń odżywiania, które zostały po raz pierwszy zdiagnozowane w okresie niemowlęcym, dzieciństwie lub okresie dojrzewania.

Zaburzenia odżywiania co to?

Należą zaburzenia ożywiania się do dość rozbudowanej grupę psychiatrycznych chorobowych jednostek i wymagają leczenia. O takich zaburzeniach możemy mówić w tej chwili, kiedy człowiek zaczyna koncentrować się wyłącznie na jedzeniu i na swojej masie ciała. Dla czego tak się staję? To pewnego rodzaju obsesją niezaspokojonych potrzeb psychicznych człowieka m.in.  więzi, miłości, przyjemnością, pocieszeniem i inne. Waga staje się głównym wyznacznikiem wymiarów ifigury.  Według obszernej literatury, statystyki ICD-10 – 40–60% pacjentów zgłaszających się na leczenie do oddziałów SOR, to od 6 do11 przypadków pacjenci z zaburzeniami odżywiania, „nietypowej” anoreksji oraz bulimii.

Do typowej grupy zaburzenia ożywiania według DSM-IV należą jadłowstręt psychiczny, bulimię bez zachowań kompensacyjnych i bulimia z epizodami objadania się występującymi mniej niż dwa razy tydzień.

Pod pojęciem prawidłowe odżywianie się należy rozumieć taki sposób żywienia, który pokrywa zapotrzebowanie organizmu na wszystkie składniki odżywcze bez wyeliminowania poszczególnych rodzajów żywności. Jednocześnie taka dieta powinna uwzględniać równowagę między ilością przyjętych w pożywieniu kalorii a codzienną aktywnością fizyczną. Jest konieczne do utrzymania prawidłowego bilansu energetycznego.

Anoreksja i bulimia są najbardziej znanymi zaburzeniami odżywiania.

Wspólne cechy psychopatologiczne:

•  lęk przed „nadwagą i otyłością” / strach przed” przybieraniem na wadze”
• zniekształcenie obrazu ciała.

Strach przed przybraniem na wadze jest powszechnie uznawany za podstawową cechą, zależy od rozwoju, poziomu kultury oraz kwestionuje dane zaburzenia jako chorobę kliniczną. Fobia przed wagą uznana za kryterium diagnostyczny. Wielu badań poinformowały, że strach przed przybraniem na wadze może być zależny od wielu aspektów, w tym rozwojowych (np. anoreksja u dzieci i młodzieży).

Anoreksja – brak wystarczającej ilości pożywienia skutkuje niedostarczaniem do organizmu podstawowych i wartościowych składników odżywczych. Wynikiem takiego postępowania jest niedostateczne odżywienie narządów wewnętrznych, w tym mózgu co wpływa na procesy psychiczne w związku ze zmianami biochemicznymi. Efektem tego jest zmiana zachowania i myśli.

Charakterystyczne cechy chorych na anoreksję:

• częste gromadzenie jedzenia;
• jedzenie w nocy;
• narastające reakcje fobiczne z jawnym spożywaniem pokarmów;
• duży wzrost aktywności fizycznej;
• stosowanie środków wspomagających: moczopędnych lub przeczyszczających.

Warto również zwrócić uwagę na inne rodzaje dysfunkcji, które także są nieprawidłowym sposobem żywienia się człowieka.

Bulimia – pojawienie się zachowań bulimicznych, w dużej mierze występuje u kobiet, które w swoim życiu starały się przy pomocy diet kontrolować swoją wagę i miały w swoim życiu epizody objadania się.

Działania kompensacyjne w bulimie:

• intensywna dieta pomiędzy napadami objadania się;
• wymioty (najczęstsze);
• przyjmowanie leków odchudzających;
• wyczerpujący wysiłek fizyczny;
• picie alkoholu, narkotyzowanie się.

Chore osoby na bulimię długi czas dobrze funkcjonują społecznie, udaje im się ukrywać swoją chorobę. Odczuwają dyskomfort związany ze swoją chorobą, częściej też szukają pomocy, jednak mają trudności w utrzymaniu leczenia.

Otyłość jest zaliczana do chorób cywilizacyjnych, która niestety w sposób drastyczny rozwija się w całym społeczeństwie.

Zaburzenia odżywiania a otyłość.

• Zespół Napadowego Objadania się – zaburzeniem tym określa się takie osoby, które w niedługim czasie zjadają duże ilości pożywienia, występuje przy tym poczucie braku kontroli nad jakością i ilością pożywienia, a także nad sposobem konsumpcji. Diagnoza zespołu napadowego objadania się może być postawiona wówczas, kiedy objawy pojawiają się minimum dwa razy w tygodniu przez okres pół roku.
  Zaburzenie to ma charakter emocjonalny. Stres i napięcie z nim związane powoduje, iż doorganizmu dostarczane jest o wiele więcej kalorii niż zazwyczaj. Tak więc przy większości bodźcówwywołujących stres organizm będzie zgłaszał zapotrzebowanie na większą ilość kalorii niż
• Syndrom Nocnego Jedzenia – bardziej dotyka osób otyłych niż tych o prawidłowej masie ciała. Osoby cierpiące na ten rodzaj zaburzeń spożywają znaczną część całodziennych posiłków (nawet ponad połowę) – po godzinie dziewiętnastej. Takie funkcjonowanie wiąże się z tym, że osoby cierpiące na syndrom nocnego jedzenia minimum cztery razy w tygodniu nie jedzą śniadań oraz występują u nich kłopoty z zasypianiem. Wśród osób z syndromem nocnego jedzenia można wyróżnić też takie, które nie pamiętają epizodów nocnego objadania się (SRED).
• Związek z uzależnieniami – osoby otyłe są podatne na różnego rodzaju uzależnienia. Mechanizmy które występują w uzależnieniach są podobne do tych które występują w zaburzeniach odżywiania. Ogólnie rzecz biorąc uzależnienie jest chorobą myśli, emocji, postrzegania własnej osoby. Tak więc struktura, schematy funkcjonowania tych osób są podobne. Ich podatność na nałogowy sposób funkcjonowania się zwiększa. Często otyłość związana jest z nałogowym sposobem funkcjonowania Jest to dysfunkcyjny sposób radzenia sobie z trudnościami.

Takie funkcjonowanie odbywa się na schemacie napięcie-ulga:

• Stres
• Napięcie
• Chęć poczucia ulgi
• Skojarzenie ulgi z nałogowym sposobem jej rozładowania np. przez jedzenie
• Objadanie się (dające poczucie ulgi).

Jak w każdej chorobie rozpoznanie jej we wczesnej fazie daje najlepsze rezultaty leczenia.

mgr Lesya Sowińska

Dietoterapeuta/Psychodietetyk/Natutoterapeuta  

Żródła:

Erzegovesi, S., & Bellodi, L. 2016. Eating disorders. CNS Spectrums, 21(04), 304–309. doi:10.1017/s1092852916000304 

https://imid.med.pl/files/imid/Do%20pobrania/3.1.1.ZDROWA%20JA%20%20%C5%BBywienie.pdf

Marta Tomaszewska-Skwarek, 2021. Terapia osób z zaburzeniem odżywiania. WSNS Lublin

Violetta Mianowana, 2021. Kliniczny zarys chorób związanych ze sposobem odżywiania. WSNS Lublin